اولین گام برای حل مشکل گرفتگی قطره چکان یا هر گسیلنده دیگری، تشخیص علل گرفتگی می باشد.

چه دلایلی ممکن است موجب انسداد قطره چکان شود؟

1- گرفتگی فیزیکی که شامل مواد غیر آلی مانند شن، ماسه، سیلت، رس و ... می باشد.
2- گرفتگی شیمیایی که شامل کاتیون های فلزات سنگین، آنیون های کربنات و ... می باشد.

3- گرفتگی بیولوژیکی که شامل باکتری، جلبک، حلزون ها و ... می باشد.

علل گرفتگی فیزیکی:

ذرات فیزیکی مانند شن، ماسه و ... که بیشتر در منابع آب روباز و سطحی مشاهده می شوند، موجب انسداد و گرفتگی فیزیکی سیستم می شوند. بهترین و تنها روش موثر در جلوگیری از این نوع گرفتگی استفاده و انتخاب صحیح سیستم فیلتراسیون می باشد. یک از اجزای اصلی یک شبکه آبیاری سیستم فیلتراسیون آن می باشد که با عملکرد صحیح آن می توان بابت عدم گرفتگی فیزیکی اطمینان خاطر داشت. 

علل گرفتگی شیمیایی:

انسداد های شیمیایی معمولا ناشی از بروز واکنش های شیمیایی که در آب آبیاری رخ می دهد ایجاد می شود. به عنوان مثال در صورت اضافه کردن برخی کودها به آب، خصوصیات آب تغییر کرده و منجر به تشکیل رسوب می شود. تعدادی از رسوبات متداول که موجب گرفتگی گسیلنده ها می شوند عبارتند از: اکسیدهای آهن و منیزم، کربنات کلسیم، آهن و ... ..

در صورت بروز گرفتگی ناشی از مسائل شیمیایی، شستشو و اسید شویی شبکه و قطره چکان ها ضروری است که در ادامه این مقاله به صورت کامل شرح داده شده است.

علل گرفتگی بیولوژیکی:

منابع آلاینده های بیولوژیکی شامل جلبک ها، لجن های باکتریایی، جانواران آبزی، علف کش، سموم و سایر ترکیبات آلی می باشند. گرفتگی‌های بیولوژیکی بیشتر در مواردی که آهن یا سولفید هیدروژن در آب موجود باشد دیده می‌شوند. در این مدل از گرفتگی کربن جزء اصلی منبع تغذیه باکتری هاست. 

با توجه به توضیحات بالا در جدول زیر به ارائه عناصر و عوامل موجود در آب که باعث گرفتگی می شود اشاره می شود.

در ادامه به شرح توضیحاتی در خصوص رفع مشکلات ناشی از گرفتگی شیمیایی و بیولوژیکی می پردازیم.

شستشوی شبکه با اسید

اسیدشویی یکی از روش های متداول برای حل کردن برخی از رسوبات شیمیایی در شبکه های آبیاری می باشد. اسیدهای قابل استفاده برای این امر شامل اسید های ذیل می باشد:

  1. اسید سولفوریک
  2. اسید نیتریک
  3. اسید فسفریک
  4. اسید هیدروکلریک

به طور کلی اسید های نام برده شده برای شستشوی شبکه و همچنین در شرایط بالا بود PH خاک مورد استفاده قرار می گیرد. مزیت استفاده از اسید در خاک های قلیایی علاوه بر کمک به شستشوی شبکه، باعث  افزایش نفوذپذیری خاک و افزایش امکان جذب عناصرمیکرو توسط ریشه گیاه درخاک می باشد. به خاطر داشته باشین اسیدشویی تاثیر در بر طرف کردن گرفتگی های فیزیکی و بیولوژیکی نخواهد داشت.

مراحل مصرف اسيد به شرح زير می باشد:

  1. ابتدا سيستم آبياری را روشن نموده و به مدت يك ساعت با آب معمولي بدون اسيد آبياري مي نماييم.
  2. با توجه به اينكه پمپ تزريق بكار رفته در سيستم ظرفيت X ليتر در ساعت كار مي كند در هر شيفت مقدار اسید  مورد نياز را در مخزن ريخته و با افزودن مقدار مشخص آب، حجم آن را به X ليتر می رسانيم سپس پمپ تزريق را روشن نموده به طوريكه در ساعت دوم آبياري كل محتويات مخزن به شبكه تزريق گردد. (در صورتیکه از پمپ تزریق جهت اسیدشویی استفاده نمیکنید و از ابزار های دیگر مانند ونتوری، تانک کود و .. استفاده می کنید این مرحله به صورت تقریبی بایستی طی 1 ساعت صورت پذیرد)
  3. درساعت سوم ، شبكه را خاموش نموده، اجازه مي دهيم آب آبياري حاوي اسيد كه PH آن به 5 رسيده است به مدت يك ساعت در شبكه باقي بماند.
  4. درساعت چهارم، آبياري را با آب معمولي شروع نموده و اجازه مي دهيم كل شبكه به مدت يك ساعت با آب بدون اسيد شسته شود.

*در خصوص میزان اسید مورد نیاز بایستی به میزانی اسید مصرف شود که PH  را به عدد 5 نزدیک کند.

شستشوی شبکه با کلر

از آنجا که کلر موجب اکسیده شدن مواد بیولوژیکی می گردد، استفاده از آن در شستشوی شبکه های آبیاری مورد استفاده قرار می گیرد. رشد باکتری ها در داخل سیستم باعث ایجاد لجن های باکتریایی شده که موجب به هم چسبیدن ذرات ریز معلقی مانند رس گردیده و در نهایت منجر به گرفتگی قطره چکانها می شود. مقادیر پایین کلر به میزان 1 تا 5 قسمت در میلیون، باکتری ها را کشته و آهن را اکسید میکند و در مقادیر بالا به میزان 100 تا 1000 قسمت در میلیون مواد آلی را اکسیده و نابود می نماید.

کلر را می توان به صورت دائمی و دوز پائین معادل 0/5 تا 1/5 قسمت در میلیون و یا به طور پریودیک و با دوز بالا معادل 5 تا 20 قسمت در میلیون در آب آبیاری تزریق نمود. تزریق پریودیک کلر معمول تر است. دوز تزریق و میزان کل کلر مورد استفاده می باید به اندازه ای باشد که میزان کلر آزاد باقی مانده در آخرین نقطه شبکه معادل 0/5 تا 1 قسمت در میلیون اندازه گیری شود. اثر بخشی کلر در آبهای اسیدی بیشتر است و بهمین دلیل در شرایط آبهای ایران بهتر است با تزریق اسید، اسیدیته آب آبیاری در زمان مصرف کلر به 6/5رسانده شود. استفاده از اسید بر کنترل رشد باکتری ها نیز اثر مثبت دارد.

جهت کنترل رشد جلبک ها و باکتری ها در استخر ذخیره آب نیز می توان از کلر استفاده نمود. از آنجا که تزریق کلر موجب تغییر فاز آهن از فرم محلول به جامد می شود و این واکنش به سرعت صورت می گیرد، لازم است تزریق کلر در بالادست سیستم فیلتراسیون انجام، تا رسوبات آهن در فیلتراسیون جدا شود. 

در انتها لازم است نکاتی را یادآوری کنیم:

1- بررسی دقیق کیفیت آب آبیاری در ابتدای کار و تهیه آنالیز آب و مشورت با کارشناسان این رشته بهترین روش برای پیشگیری از انواع مشکلات گرفتگی گسیلنده می باشد.

2- در هنگام تزریق اسید کلیه نکات ایمنی رعایت شود و کارشناس مسئول بایستی از دستکش و عینک استفاده نماید.

3- اسید شویی بهتر است در پایان فصل آبیاری صورت پذیرد تا نمک های حل شده توسط اسید به وسیله آبشویی زمستانه شسته و از محیط ریشه دور شود.

4- میزان PH آب آبیاری به صورت منظم اندازه گیری شود.

5- در زمان انجام اسید شویی بایستی اسید به آب اضافه شود و نه آب به اسید.

بحث گرفتگی گسیلنده ها یکی از مشکلات رایج در این بخش بوده که با اختراع روش های آبیاری تحت فشار، همواره مورد بحث قرار گرفته است. بهترین راه برای به حداقل رساندن خسارات ناشی از این قبیل مشکلات، انجام آنالیز آب می باشد. زیرا با این روش تا حد زیادی می توان پتانسیل گرفتگی را پیش بینی کرد و تمهیدات لازم را فراهم نمود.

در ضمن کارشناسان بخش فنی شرکت بسا آماده پاسخ گویی به کلیه سوالات شما در این زمینه را دارند.